Ozonmoleculen komen voornamelijk voor in twee lagen van onze atmosfeer. Er is niet zoveel ozon in de troposfeer als in de stratosfeer. Dit is een goede zaak, omdat verhoogde niveaus van ozon schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid en de vegetatie. Omdat het infraroodstraling kan absorberen kan het bovendien het klimaat beïnvloeden door bij te dragen aan het welgekende broeikaseffect.
Het wordt algemeen erkend dat ozonwaarden toenemen in vervuilde gebieden zoals West-Europa. We hebben ook goede redenen om aan te nemen dat troposferisch ozon toeneemt in de meeste gebieden, waaronder de meest afgelegen gebieden ver weg van de vervuilende bronnen.
Niettemin wordt ozon niet rechtstreeks uitgestoten door menselijke activiteiten.
Oorzaken van toename in troposferisch ozon
Een klein deel van de troposferische ozon op onze breedtegraden komt uit de stratosfeer, vooral in de winter en de lente. De rest wordt geproduceerd door chemische reacties in de troposfeer zelf.
De belangrijkste ingrediënten van de productie zijn:
- zonlicht
- stikstofoxiden (NO en NO2)
- koolwaterstoffen
- koolmonoxide (CO)
De meeste van deze gassen blijven niet lang in de troposfeer, tussen enkele uren en enkele weken. Daarom vindt de productie van ozon voornamelijk plaats in de nabijheid van de bronnen van vervuiling.
Troposferisch ozon, levensduur en vernietigingsmechanisme
De fotochemische levensduur van ozon zelf varieert van enkele dagen (op lage hoogten) tot enkele maanden (in de hogere troposfeer).
Een belangrijk verliesmechanisme voor ozon is fotolyse, gevolgd door de reactie van het productatoom met waterdamp. Als gevolg van deze vernietiging worden hydroxylradicalen (OH) gemaakt. Deze radicalen spelen een fundamentele rol in de troposfeerchemie als het belangrijkste oxidatiemiddel voor een groot aantal deeltjes. Deze complexe chemie omvat honderden chemische soorten en reacties.
Andere processen zijn ook belangrijk:
- het wegspoelen van oplosbare soorten door neerslag
- de afzetting van gassen - waaronder ozon - op bodems
- water en vegetatie
- de chemische reacties in wolken of op het oppervlak van aerosolen
Veel van deze processen zijn nog niet goed begrepen en gekwantificeerd.