Skip to main content

Ozongat boven Antarctica, wat is het en wat veroorzaakt het?

Geschiedenis en grootte van het ozongat

Sinds begin van de jaren 1980 werd het ozongat steeds dieper en bestreek het een hoe langer hoe grotere oppervlakte.

Het fenomeen wordt jaarlijks waargenomen over de zuidpoolgebieden (Antarctica), waarbij de hoeveelheid ozon in de atmosfeer drastisch afneemt tussen september en eind november.

In 1998 begon de hoeveelheid ozon al te dalen rond half augustus; het ozongat bestreek een record oppervlakte van 27 miljoen km2 op 19 september, en op 30 september bedroeg de totale hoeveelheid ozon boven Antarctica nog nauwelijks 90 Dobsoneenheden. Dat laatste betekent een vermindering met 70% in vergelijking met de gemiddelde waarde van 300 Dobsoneenheden.

Ozonvernietiging leidt tot het ozongat (aantasting ozonlaag)

Het is wetenschappelijk aangetoond dat de lozing van gebromeerde en gechloreerde koolwaterstoffen (CFKs) actieve broom-en chloorcomponenten in de stratosfeer brengen die ozon vernietigen. Deze vernietigingsreacties zijn des te sneller naarmate de lokale temperatuur daalt, o.a., door de vorming van zogenaamde polaire stratosferische wolken, die reactieve halogenen creëert.

De aanwezigheid van de zogenaamde polaire vortex, een bijzonder circulatiepatroon in de stratosfeer boven de zuidpool in de lokale winter dat dit gebied isoleert van zijn omgeving, versterkt het fenomeen van het ozongat: de lokale stratosfeer kan beschouwd worden als een goed afgesloten reactievat waarbinnen de ozonvernietiging zeer efficiënt wordt.

Het ozongat is bijzonder sterk boven Antarctica, en is in veel mindere mate waargenomen boven de noordpool. Redenen hiervoor zijn:

  • minder strenge temperaturen
  • minder intense vortex

De ozonlaag is een bescherming tegen schadelijke straling

De gevaren van ozonvermindering in de stratosfeer zijn alom bekend: de stratosferische ozonlaag beschermt de biosfeer tegen de schadelijke ultraviolette straling van de Zon, die volgende problemen kunnen veroorzaken:

  • huidkanker
  • oogcataract
  • schade aan planten en marien leven
     

Internationale overeenkomsten over stoffen die ozon vernietigen, zoals het Montreal Protocol, hebben als doel om CFK's geleidelijk aan te verbannen.

Figuur 1: Antarctisch ozongat in augustus 2013
Figuur 2: Polaire stratosferische wolken spelen een centrale rol in de vorming van het ozongat. Credit: Lamont Poole, NASA Langley Research Center